Analizując
polski rynek pracy, nietrudno zauważyć toczące go choroby-
dramatycznie wysokie bezrobocie, powszechne nadużycia pracodawców
(w tym-umowy śmieciowe) oraz utrudnienia, z którymi borykają się
drobni przedsiębiorcy. Nieco inną formą patologii jest mobbing,
któremu poświęcam dzisiejszy wpis.
Czym
jest mobbing?
Sięgając do źródeł
językowych- mobbing wywodzi się od angielskiego mob-napastować,
napadać, rzucać się na kogoś lub na coś. O ile termin jest dość
popularny, a większość ludzi intuicyjnie kojarzy mobbing z
molestowaniem seksualnym, skala zjawiska jest zdecydowanie szersza.
Aby lepiej zrozumieć, czym jest mobbing i jakie elementy obejmuje-
sięgnijmy do kodeksu pracy.
Mobbing
według kodeksu pracy
Według
art. 943
§ 2. kodeksu pracy mobbing to działania
lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko
pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub
zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę
przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie
lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z
zespołu współpracowników.
Czego
dowiadujemy się z tak postawionej definicji?
Przede
wszystkim- aby mówić o mobbingu, musimy mieć do czynienia z
procesem długotrwałym (przyjmuje się, że trwającym minimum 6
miesięcy). Kłótnia z szefem albo kąśliwa uwaga współpracownika,
choć nieprzyjemne, wcale nie muszą oznaczać mobbingu- o ile są to
pojedyncze incydenty.
Po
drugie- molestowanie seksualne jest tylko jedną z form mobbingu.
Równie dobrze może przejawiać się on bez podtekstu seksualnego,
poprzez inne patologiczne zachowania, jak np.: przydzielanie zadań,
będących albo znacznie poniżej kompetencji pracownika, albo
niemożliwych do wykonania; wszelkie próby upokorzenia drugiej
osoby, jak ośmieszanie, wyszydzanie albo wprowadzanie dwuznaczności;
unikanie rozmowy, które nie pozwala ofierze na nazwanie i
rozwiązanie problemu; dyskwalifikowanie, przejawiające się poprzez
niewerbalne komunikaty od innych pracowników, np. pogardliwe
spojrzenia, prychanie i przemilczenia. Co istotne, mobbing nie musi
wiązać się ze stosowaniem przemocy fizycznej- o wiele częściej
dotyczy prześladowania psychicznego, które może prowadzić do
spadku motywacji i wydajności pracownika, a także depresji, czy
nawet- sporadycznie- samobójstw.
Kto
jest mobberem?
Mobber
to osoba, która jest prześladowcą, motorem napędowym dla
zjawiska. To ona wyszukuje ofiarę i pastwiąc się nad słabościami
staje się dla niej źródłem upokorzeń. Przyjmuje się, że mobber
ma w pewnym stopniu rys psychopatyczny, przejawiający się
czerpaniem przyjemności z gnębienia innych.
Amerykańscy
psychologowie, G. Naime i R. Namie wyróżnili 3 typy prześladowców
w firmie. Pierwsza z nich to oprawcy chroniczni, który pasuje
do powyższego opisu. Pozostałe dwa typy to: oprawcy przypadkowi,
którzy działają w sposób przypadkowy, w pewnym sensie
"niechcący", a także oprawcy oportuniści, którzy
nie cofną się przed niczym, aby osiągnąć postawiony przed sobą
cel (jeśli np. jest nim awans, a jakaś osoba stoi na drodze do jego
zdobycia- oprawca oportunistyczny zaatakuje).
Kto
najczęściej wciela się w rolę mobbera? Przywołując słowa
Heinza Leymanna, twórcy nowego sensu wyrażenia- mobbing to
działanie zmierzające do represjonowania pracownika przez
pracodawcę. Rzeczywiście, myśląc o mobbingu, nasze pierwsze
skojarzenia uciekają w kierunku szefa- tyrana, potrafiącego
obrzydzić pracę do granic możliwości. Jednak czy zawsze źródłem
patologicznych zachowań w miejscu pracy jest kierownictwo?
Rodzaje
mobbingu
Jak
wskazują badania i literatura fachowa, mobbing nie ogranicza się
jedynie do prześladowania ze strony szefostwa, choć prawdopodobnie
jest to najczęstsza sytuacja (może na nią wpływać wiele
czynników- równie dobrze, jak chęć zdominowania pracowników i
pokazanie im "kto tu rządzi", mobbing może być
spowodowany strachem kierownictwa- przed utratą stanowiska, czy
wynikającym z nieumiejętności postępowania z podwładnymi).
Jednak w rolę mobberów mogą wcielać się współpracownicy,
zajmujący w hierarchii firmy podobne stanowisko (zachowanie może
być spowodowane dyskryminacją- na tle wieku, rasy, religii,
orientacji seksualnej itp., ale także zazdrością- o kontakty z
szefem, lepsze wyniki w pracy itd.), a nawet...pracownicy, gnębiący
szefa (problem pojawia się zwłaszcza, kiedy w pracy pojawia się
"nowy szef", który chce wprowadzić nowe zasady i normy
dotyczące pracowników).
Gdzie
szukać pomocy?
 |
| W Polsce funkcjonują organizacje przeciwdziałające mobbingowi; źródło obrazka: kop.org.pl |
W
Polsce funkcjonuje kilka instytucji, pomagających ofiarom mobbingu.
Wsparcie można otrzymać m.in. od:
Podsumowanie
Mimo
wiedzy na temat mobbingu, świadomości jego form, możliwych
przyczyn i skutków, wciąż pozostaje on niezwykle trudnym do
uchwycenia tematem. Często ciężko jest jednoznacznie ocenić, czy
mamy z nim do czynienia- każda osoba mobbowana subiektywnie odbiera
i przeżywa działania mobbera, różni ludzie mogą odbierać te
same kategorie zachowań jako mobbing, lub działania leżące poza
jego granicami. Indywidualna wrażliwość jednostki może także
(choć stosunkowo rzadko) prowadzić do tzw. mobbingu urojonego
– doszukiwania się prześladowania i nadinterpretacji bodźców
płynących z otoczenia. Nie oznacza to jednak, że powinniśmy
bagatelizować zjawisko- wręcz przeciwnie, kiedy podejrzewamy
mobbing, warto przyjrzeć się zjawisku bliżej. Nie musi to oznaczać
od razu zawiadamiania prokuratury, ale rozmowa ze specjalistą lub
sięgnięcie po pomoc do którejś z wyżej wymienionych instytucji
może okazać się wartościowe.
Przy
pracach nad tekstem sięgnąłem do następujących książek i
publikacji:
Hirigoyen,
M.F. Molestowanie moralne (2012)
Korach,
R. Mobbing w pracy- perspektywa psychologiczna (2006), dostęp
z dn. 20.06.2013:
http://kadry.nf.pl/Artykul/6923/Mobbing-w-pracy-Mobbing-w-miejscu-pracy-Mobbing-kodeks-pracy/manipulacja-mobbing-zarzadzanie/
http://osa-stow.republika.pl/
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz